Θέματα ΜουσικήςΜάθημα Κατεύθυνσης (4ωρο)Β’ και Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου
Μαθήματα που περιλαμβάνονται:
1.Αρμονία και Ακουστικά
2.Ιστορία της Μουσικής
Συγκεκριμένα έργα για ανάλυση
2
Περιεχόμενα παρουσίασης
1.Τελευταίες αλλαγές που αφορούν στο μάθημα
2.Προτάσεις για μουσικές δραστηριότητες
3.Ζητήματα που χρειάζονται προσοχή
4.Εισηγήσεις για βελτίωση του μαθήματος
5.Συζήτηση
3
1. Τελευταίες αλλαγές που αφορούν στο μάθημα
Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Μ ο υ σ ι κ ή ς
1. Μείωση ύλης
2. Καθορισμός διδακτικού βιβλίου για την Ιστορία της Μουσικής:
«Η απόλαυση της μουσικής» του Machlis, εκδ. Φαγκόττο
•Συνοδεύεται από CD με MP3s
•Θα διανέμεται δωρεάν στους μαθητές
•Επίκειται περαιτέρω υποστήριξη του ΑΠ με τα έργα ακρόασης πουυπάρχουν στο διδακτικό βιβλίο.
3. Παραγωγή διδακτικού υλικού- αναλύσεις των υποχρεωτικών έργων της Γ’ Λυκείου- θα συνεχιστεί η προσπάθεια με έργα της Β’ Λυκείου.
ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
από την ΕΜΕ Μουσικής Άντρη Χατζηγεωργίου -Λυμπουρή
4
Σ υ ν θ έ τ η ς - Έ ρ γ ο
A ν ά λ υ σ η
Beethoven: 9η Συμφωνία (4ο μέρος)
Δημήτρης Ρεγγίνος
Έλενα Μακρίδου
Schubert: Ο βασιλιάς των ξωτικών
Schubert: Το Κουϊντέτο της Πέστροφας (4ο κίνηση)
Ιωάννα Σατραζάμη
Σταύρια Κοτσώνη
Mendelssohn: Κονσέρτο για βιολί (1η κίνηση)
Χρίστος Χριστοφόρου
Χρίστος Σταυρινίδης
Berlioz: «Φανταστική Συμφωνία»
Μαίρη Σιόκουρου
Κούλα Θεοδώρου
Chopin: Πολωνέζα σε λαb μείζονα, έργο 53, αρ. 8
Ιωάννα Ταλιώτου
Verdi: Τραβιάτα
Αγγελίνα Σπανού
Dvorak: Η Συμφωνία του Νέου Κόσμου
Θανάσης Αθανασίου
Μιχαηλίδης: Ελληνική Σουίτα για τσέλο και πιάνο
Ελένη Κυπριανού
Σκαλκώτας: 5 Ελληνικοί Χοροί για έγχορδα
Σοφία Συλλούρη
Debussy: Prelude a l’ après midi d’ un Faune
Αντριάνα Σεργίδου
Schoenberg: Pierrot Lunaire
Αντωνία Φοράρη
Penderecki: Θρηνωδία για τα θύματα της Χιροσίμα
Γεωργία Χαραλάμπους
Ξενάκη: Ψάπφα για κρουστά σόλο
Σπύρος Σπύρου
Ευαγγελία Παναγή
Stravinsky: Συμφωνία των Ψαλμών
Αντωνία Φοράρη
5
2. Προτάσεις για μουσικές δραστηριότητες
Α ρ μ ο ν ί α - Α κ ο υ σ τ ι κ ά
Σκοπός του μαθήματος: οι μαθητές να γνωρίσουν μέσα από
πρακτικές εφαρμογές την αρμονία της μουσικής που γράφτηκε
κυρίως από το 1650-1900 (γνωστή ως τονική αρμονία). Η
προσέγγιση θα πρέπει να γίνει λιγότερο θεωρητικά και
περισσότερο εμπειρικά, δηλ. μέσω μουσικών δραστηριοτήτων στις
οποίες οι ίδιοι οι μαθητές θα συμμετέχουν.
Δραστηριότητες:
τραγούδι
αυτοσχεδιασμός - σύνθεση
ακουστική αναγνώριση
αρμονία στο πιάνο
γραπτές ασκήσεις
ακρόαση αυθεντικών μουσικών παραδειγμάτων από CDs και ανάλυσή τουςαπό παρτιτούρες
Βιβλίο για Β’ Λυκείου: Συγγραφή: Χρύσανθος Χαραλάμπους, εκδ. ΥπηρεσίαςΑνάπτυξης Προγραμμάτων, ΥΠΠ.
6
Μάθημα με Θέμα: Είδη συγχορδιώνΜείζονα-Ελάσσονα-Αυξημένη Ελαττωμένη
Τραγούδι: δίνεται η θεμέλιος της συγχορδίας και οι μαθητέςτραγουδούν πρώτα τη μείζονα συγχορδία και μετά την ελάσσοναως άρπισμα τόσο σε ανιούσα όσο και σε κατιούσα κίνηση.
Επαναλαμβάνεται το ίδιο με άλλες θεμέλιους καθώς και με αυξημένεςκαι ελαττωμένες συγχορδίες
7
Αυτοσχεδιασμός: δίνεται μια συγχορδία και οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν μιαμουσική φράση μόνο με τις νότες αυτής της συγχορδίας.
Ακουστική αναγνώριση: παίζεται η συγχορδία και οι μαθητέςαναγνωρίζουν το είδος της.
Χρήση μουσικής τεχνολογίας
- Χρήση εξειδικευμένου λογισμικού για ακουστικά π.χ Auralia πουυπάρχει ήδη εγκατεστημένο στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές τωνΛυκείων.
- Στο διαδίκτυο υπάρχουν freeware προγράμματα στα οποία μπορεί ναανατρέξει ο μαθητής για περαιτέρω εξάσκηση στο σπίτι του.
8
Αρμονία στο πιάνο
Παράδειγμα #1: δίνεται το όνομα της συγχορδίας και στησυνέχεια ο μαθητής την εκτελεί στο keyboard.
π.χ. Ζητείται η Μιb μείζονα
ο μαθητής εκτελεί στο keyboard Μιb-Σολ-Σιb
Παράδειγμα #2: δίνεται μια νότα, διευκρινίζεται η θέση τηςστη συγχορδία (δηλ. αν είναι θεμέλιος, 3η, ή 5η) καθώςκαι το είδος της συγχορδίας στην οποία ανήκει.
π.χ. Δίνεται: Ρε, 3η της συγχορδίας, μείζονα συγχορδία
ο μαθητής εκτελεί Σιb - Ρε - Φα
9
Παράδειγμα #3: αρμονία στο πιάνο
10
Παράδειγμα #4: αρμονία στο πιάνο
11
Γραπτές ασκήσεις
1.να αναγνωρίσει το είδος των πιο κάτω συγχορδιών.
2.να γράψει τη συγχορδία που του ζητείται.
3.να δημιουργήσει το είδος της συγχορδίας που του ζητείταιπροσθέτοντας, διαγράφοντας ή αφήνοντας όπως είναι τιςαλλοιώσεις.
4.να συμπληρώσει τις υπόλοιπες δύο νότες της συγχορδίας σύμφωναμε τον χαρακτηρισμό της δοσμένης νότας.
1.2. 3. 4.
_____ Φα ελάσ. Σολ ελατ. 5η/μείζ. συγχ.
12
Ανάλυση έργουΗ δραστηριότητα αυτή καλό είναι να γίνει αφού πρώτα οι μαθητέςτραγουδήσουν και ακούσουν το έργο.Αναγνωρίστε τις συγχορδίες στο πιο κάτω απόσπασμα από Καντάτα του J.S.Bach «Wer weiss»
13
Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Μ ο υ σ ι κ ή ς
Σκοπός του μαθήματος: οι μαθητές να γνωρίσουν τις αλλαγέςπου επήλθαν στη μουσική κατά τις διάφορες ιστορικέςπεριόδους της μουσικής όσον αφορά στα ακόλουθα:
•Ρυθμό - Μέτρο
•Αρμονία
•Μελωδία
•Υφή
•Μορφή
•Ενορχήστρωση
•Κοινωνικός ρόλος του έργου, κοινωνικό πλαίσιο, κ.λπ.
Δραστηριότητες: ακρόαση, εκτέλεση, ανάλυση, τραγούδι, σύνθεση,αυτοσχεδιασμός, χρήση μουσικής τεχνολογίας, κ.λπ.
14
Θέμα: Ιμπρεσιονισμός - Debussy
Ακρόαση
«Το απομεσήμερο ενός φαύνου»
Παράδειγμα #1
οι μαθητές, καθώς ακούνε το έργο, παρακολουθούν παρτιτούρα του έργου
(ή γραφική παρτιτούρα) και εντοπίζουν τα ιμπρεσιονιστικά στοιχεία του έργου: χροιά
οργάνων, αρμονία-χρωματική επέκταση συγχορδιών/χρωματική αρμονία, υφή, χρήση
συγχορδιών (ανοικτή ή κλειστή θέση συγχορδιών, παράλληλη κίνηση συγχορδιών,
Κρατημένες συγχορδίες, clusters), κλίμακες (ολοτονικές /πεντατονικές/τρόπους), δομή
έργου, κ.λπ..
Οι μαθητές αντιλαμβάνονται με ποια μουσικά στοιχεία και ποιες τεχνικές κατάφερε οDebussy να αποδώσει περιγραφικά το έργο,
Παράδειγμα #2
Ακούνε πρελούδια για πιάνο του Debussy και στη συνέχεια αντιστοιχίζουν το κάθε έναμε τη γραφική παρτιτούρα που το αποδίδει καλύτερα.
Παράδειγμα #3
Δίνονται οπτικά με γραφική μορφή διάφοροι τρόποι εκτέλεσης συγχορδιών
και οι μαθητές αντιστοιχούν τον κάθε τρόπο με το αντίστοιχο μουσικό
απόσπασμα.
15
Εκτέλεση: να εκτελέσουν πεντατονικές και χρωματικές κλίμακεςπου υπάρχουν στο έργο τόσο σε ανιούσα όσο και σεκατιούσα κίνηση.
Αυτοσχεδιασμός: σε συγκεκριμένη κλίμακα οι μαθητέςαυτοσχεδιάζουν σύντομες μελωδίες πάνω σε θέμα τηςεπιλογής τους, π.χ. Χαμένος στο δάσος, Βόλτα στο φεγγάρι,Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές.
Σύνθεση: Συνθέστε σε ομάδες ένα σύντομο κομμάτιχρησιμοποιώντας τα ίδια μέσα και τεχνικές.
16
Χρήση μουσικής τεχνολογίας
Ομάδα μαθητών κάθεται στη «γωνιά της μουσικής τεχνολογίας».
Αποφασίζουν ένα θέμα για περιγραφή (π.χ. Νύχτα στο δάσος).Στο Sibelius ηχογραφούν μια βασική μελωδία και στη συνέχειαπροσθέτουν για συνοδεία απλές μελωδικές γραμμές, οστινάτι,ισοκράτη, κλιμακες πεντατονικές, τρόπους (modes), whole-tonescales, χρωματισμούς, μορφή.
Στη συνέχεια, ο κάθε μαθητής αναλαμβάνει ένα layer, καιχρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εφέ, όργανα, τεχνικές οργάνων,διαστήματα, κ.λπ., προσπαθεί να αποδώσει την ατμόσφαιρα, τασυναισθήματα ή οτιδήποτε άλλο έχει καθορίσει η ομάδα ως θέμα.
17
Μάθημα με θέμα: Η μουσική στο Μεσαίωνα - Όργκανουμ
Τραγούδι
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και για μερικά λεπτά κάνουν πρόβα μια φωνή τουόργκανουμ. Στη συνέχεια, ενώνονται οι ομάδες και το τραγουδούν.
Εκτέλεση
Η πιο πάνω δραστηριότητα μπορεί να γίνει και με εκτέλεση στα όργανα.
Κατανόηση - Αξιολόγηση (αυτοαξιολόγηση - ομαδική αξιολόγηση)
Ακολουθεί αξιολόγηση από τους μαθητές τόσο όσον αφορά στην εκτέλεσή τους,αλλά και σε αυτή των υπόλοιπων ομάδων και του συνόλου.
Αυτοσχεδιασμός
Ο κάθε μαθητής αυτοσχεδιάζει μια μελωδία πάνω σε δοσμένες φράσεις. Ηεπένδυση του κειμένου μπορεί να είναι συλλαβική, νευματική ή μελισματική.
Π.χ. Καλημέρα
Μελισματικό ύφος
18
Δραστηριότητες - Γενικά
•Ανάρτηση διαγράμματος σε πινακίδα της τάξης όπουσημειώνονται σε κάθε μάθημα οι σημαντικότεροι συνθέτες, έργα,γεγονότα, κ.ά. ως ανακεφαλαίωση.
•Τύποι Ερωτήσεων:
–Ανοικτού τύπου: ανάπτυξη, κριτική σκέψη, σύγκριση.
•Συγκρίνετε την ορχήστρα της εποχής του κλασικισμού μεαυτή του ρομαντισμού.Χρησιμοποιήστε συγκεκριμέναμουσικά παραδείγματα για να δικαιολογήσετε τηναπάντησή σας.
•Ποιες οι προεκτάσεις της θεωρίας του ήθους της ΑρχαίαςΕλληνικής Μουσικής στη μουσική σήμερα;
–Κλειστού τύπου: multiple choice, αντιστοιχία, σωστό-λάθος,να ονομάσουν κάτι (π.χ. συνθέτη, έργο, εθνικότητα συνθέτη,όργανα, κ.λπ.).
19
Φυλλάδιο ακρόασης
Παράδειγμα #1
Μέτρα
Θεματικήεπεξεργασία
Αρμονικήπεριοχή
Μέρος τουέργου
άλλα:
ενορχήστρωση, κ.λπ.
13-28
μεγέθυνση
δεσπόζουσα
4ο μέρος
Από έγχορδα σεχάλκινα
29 - 40
Παράδειγμα #2
Απόσπασμα
Περιγραφή
Εποχή
Συνθέτης/Έργο
Άλλα
1
Θρησκευτικήμουσική
Μπαρόκ
Χαίντελ, Ορατόριο…
2
20
3. Ζητήματα που καλό είναι να προσεχθούν
•Αξιολόγηση: οι μαθητές θα πρέπει να αξιολογούνται τόσο στονγνωσιολογικό τομέα όσο και στις δεξιότητες που ανέπτυξαν (π.χ.σε γραπτές ασκήσεις που περιλαμβάνουν και ακουστικήαξιολόγηση)
•Συστηματική προσπάθεια από τον εκάστοτε καθηγητή Μουσικήςγια δημιουργία τμήματος σε όλα τα Λύκεια
–«Εύρεση» μαθητών
–Συνεργασία με Διεύθυνση και Προγραμματιστή του σχολείου
–Υποστήριξη από ΕΜΕ Μουσικής
21
4. Εισηγήσεις για βελτίωση του μαθήματος
•εμπλουτισμός διδακτικού υλικού από επίσημες ιστοσελίδες:
αναλύσεις έργων (π.χ. από ιστοσελίδες πανεπιστημίων), MP3s (π.χ. LimeWire),παρτιτούρες, βίντεο (π.χ. youtube) κ.ά.
•διαθεματικές προσεγγίσεις με διάφορες τέχνες, ποίηση-λογοτεχνία,αρχιτεκτονική, κ.λπ.
(π.χ. σύνδεση εξπρεσιονισμού - Schoenberg - πίνακας «Η Κραυγή» του Munch)
•σύνδεση του μουσικού έργου με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχήςπου γράφτηκε (π.χ. Wagner - Νίτσε - αντισημιτισμός - συνθέτες εβραϊκήςκαταγωγής)
•επαφή με πρωτογενείς ιστορικές πηγές: π.χ. γράμμα του Prokofiev προς τονΣύνδεσμο Συνθετών με το οποίο υπερασπιζόταν το έργο του (βλ. Φορμαλισμόςκαι Σοβιετική Ένωση)
•προεκτάσεις που έχει η ιστορία της μουσικής στη σύγχρονη μουσική:σύγκριση της άξιας της χειρόγραφης παρτιτούρας με αυτή των μεταγραφών.Αλλοιώνεται η αισθητική αξία του έργου; αναγκαιότητα πριν τη δυνατότηταηχογράφησης; ποιο αντίστοιχο φαινόμενο συμβαίνει στη ροκ μουσική (καιγενικότερα στη popular music):
22
5. Συζήτηση
23