Θεωρία του Καταναλωτή

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

2η Διάλεξη

Στόχοι

•Να κατανοήσουμε πώς μπορούν οι καταναλωτές να κάνουν τιςεπιλογές τους

•Να κατανοήσουμε την ανάλυση που είναι γνωστή ως ισο-οριακήαρχή

•Να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η ανάλυση τηςκαμπύλης αδιαφορίας μας βοηθά να εξηγήσουμε τη συμπεριφοράτου καταναλωτή

•Ένας σημαντικός στόχος είναι να εξοικειωθούμε με την ορολογίατης θεωρίας του καταναλωτή

i.Ορθολογική συμπεριφορά

ii.Τακτική μέτρηση

iii.Απόλυτη μέτρηση

iv.Χρησιμότητα

v.Ρυθμός υποκατάστασης

Εισαγωγή

•Οι περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν μιασειρά περίπλοκων διαδικασιών (πλήρως ήμερικώς υποσυνειδήτων) μέχρι να ξοδέψουντα χρήματά τους

•Υπόθεση : Οι καταναλωτές είναι ορθολογικοί,δηλαδή δαπανούν τα χρήματά τους σεπράγματα που τους προσφέρουν τημεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση

•Τακτική προσέγγιση : ασχολείται με τηνκατάταξη (λίστες βιβλίων best seller, λίστεςμουσικών επιτυχιών). Δεν μας λέει πόσηποσότητα του προϊόντος πωλείται ή πόσεςθερμίδες χάνουμε από την απόλαυση τηςανάγνωσης

•Απόλυτη προσέγγιση : ασχολείται με την αξίακαι χρησιμοποιείται για να δώσει μιασυγκεκριμένη αριθμητική αξία σε κάτι (άρα έναβιβλίο είναι πιο ακριβό από ένα άλλο ή πωλείπερισσότερα αντίτυπα από ένα άλλο

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση

•Οι πρώτες μελέτες της καταναλωτικής συμπεριφοράς ήταν κυρίωςαπόλυτες

•Ο A. Marshall εισήγαγε μια πλασματική μονάδα μέτρησης τουεπιπέδου ικανοποίησης ενός ανθρώπου και την ονόμασε util

•Από την έννοια της util προκύπτει η έννοια της χρησιμότητας

•Σκεπτικό : (i) όσο οι άνθρωποι δαπανούν περισσότερα χρήματα,θα αντλούν όλο και περισσότερη χρησιμότητα (ικανοποίηση) (ii)κατανέμοντας σε κάθε προϊόν που αγοράζεται έναν συγκεκριμένοαριθμό util, οι οικονομολόγοι μπορούν να μελετήσουν τηνκαταναλωτική συμπεριφορά

•Την προσέγγιση αυτή μελετά η θεωρία της οριακής χρησιμότητας

•Η κατανομή πλασματικών επιπέδων χρησιμότητας (util) σεπρότυπα δαπάνης είναι μεθοδολογικά αβάσιμη

Τακτική και Απόλυτη Προσέγγιση

•Η τακτική προσέγγιση ασχολείται με τηνκατάταξη των καταναλωτικών συνηθειών

•Άρα, είναι αρκετό να γνωρίζουμε ότι οκαταναλωτής αντλεί περισσότερη ικανοποίησηαπό το Α σε σχέση με το Β και, κατά συνέπεια,αναμένουμε ότι το Α θα αγορασθεί περισσότεροαπό το Β

•Αυτή η προσέγγιση της θεωρίας του καταναλωτήείναι έγκυρη μεθοδολογικά, πιο περίπλοκη καιμελετάται από την ανάλυση της καμπύληςαδιαφορίας

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας

•Βασική ιδέα : Όταν η κατανάλωση ενόςσυγκεκριμένου προϊόντος αυξάνεται, θαυπάρχει ένα σημείο όπου η επιπλέονχρησιμότητα που κερδίζεται από κάθεεπιπλέον μονάδα που αγοράζεται θα μειωθεί

•Η θεωρία αυτή χρησιμοποιεί τις απόλυτεςμονάδες χρησιμότητας (utils)

•Πίνακας

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\c.jpg$

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας

•Το πλέον σημαντικό μέτρο από τη σκοπιά τουοικονομολόγου είναι η οριακή χρησιμότητα

•Οριακή χρησιμότητα : η επιπλέον χρησιμότηταπου αντλείται από την επιπλέον κατανάλωσημιας επιπλέον μονάδας του προϊόντος

•Ισούται με τη διαφορά στη συνολικήχρησιμότητα μεταξύ πρώτης και δεύτερηςμονάδας που καταναλώνεται, μεταξύ δεύτερηςκαι τρίτης, τρίτης και τέταρτης κοε.

•Η οριακή χρησιμότητα μειώνεται όσο αυξάνεταιη κατανάλωση και τελικά γίνεται αρνητική

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\d.jpg$

Θεωρία της Οριακής Χρησιμότητας

•Όσο η συνολική χρησιμότητα αυξάνεται (μεφθίνοντα ρυθμό), η οριακή χρησιμότηταμειώνεται

•Στο σημείο όπου η συνολική χρησιμότηταμεγιστοποιείται, η οριακή χρησιμότηταμηδενίζεται

•Έτσι προκύπτει η έννοια της ισορροπίας τουκαταναλωτή ή ισο-οριακή αρχή

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή)

•Βασική αρχή : έχει αποδειχθεί ότι όταν αυξάνεται ηκατανάλωση κάποιου προϊόντος, η επιπλέονχρησιμότητα (ικανοποίηση) που αντλείται από τηνεπιπλέον αυτή κατανάλωση μειώνεται

•Ερώτημα : πόσες μονάδες προϊόντος (π.χ μπλούζες)θα έπρεπε να αγοράσει κανείς?

•Απάντηση : τόσες μονάδες προϊόντος όσεςχρειάζονται για να μεγιστοποιήσει τη συνολική τουχρησιμότητα, δεδομένου του περιορισμένουεισοδήματός του

•Παράδειγμα

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\e.jpg$

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή)

•Ο προηγούμενος πίνακας μας δείχνει τι θαμπορούσε να αγορασθεί με έναν προϋπολογισμό100 ευρώ

•Το θέμα όμως είναι να καταλάβουμε τι θαέπρεπε να αγοραστεί ώστε να μεγιστοποιηθεί ησυνολική χρησιμότητα

•Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό πρέπει ναγνωρίζουμε πόσες μονάδες ωφέλειας (utils)δημιουργεί κάθε μονάδα των 2 προϊόντων τουπροηγούμενου πίνακα

•Πίνακας

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\f.jpg$

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή)

•Ερώτημα : Τι πρέπει να αγοράσουμε για ναμεγιστοποιήσουμε τη συνολική χρησιμότητα πουμας δίδει ο δεδομένος προϋπολογισμός?

•Απάντηση : Ο καταναλωτής μεγιστοποιεί τησυνολική του χρησιμότητα (δαπανώντας τοσύνολο του προϋπολογισμού των 100 ευρώ)αγοράζοντας 3 μπλούζες και 4 CD

•Παρατήρηση : η MU (Marginal Utility= οριακήχρησιμότητα) ανά ευρώ της 3ης μπλούζας είναιίση με την MU ανά ευρώ του 4ου CD

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή)

•Κανόνας : Ο καταναλωτής θα δαπανήσει ταχρήματά του σε οποιοδήποτε προϊόν, μέχριςότου το τελευταίο ευρώ που δαπανάται νατου αποφέρει την ίδια οριακή χρησιμότητα μετο τελευταίο ευρώ που δαπάνησε σε κάποιοάλλο προϊόν

•Ο κανόνας αυτός είναι γνωστός ως ισο-οριακήαρχή και γράφεται αλγεβρικά ως εξής:

Ισορροπία του καταναλωτή (ισο-οριακή αρχή)

•Άρα, εξισώνοντας τη χρησιμότητα που αντλείταιανά ευρώ από ένα προϊόν με εκείνην πουαντλείται ανά ευρώ από άλλα προϊόντα, οκαταναλωτής μεγιστοποιεί τη συνολική τουχρησιμότητα, μέσα στο πλαίσιο τουπεριορισμένου προϋπολογισμού του

Ανάλυση της καμπύλης αδιαφορίας

•Πρόκειται για την εναλλακτική προσέγγιση στην ανάλυση τηςκαταναλωτικής συμπεριφοράς (= μεγιστοποίηση της συνολικήςχρησιμότητας στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου προϋπολογισμού)

•Θα χρησιμοποιήσουμε την έννοια της τακτικής προσέγγισης (καιόχι τον απόλυτο μηχανισμό αποδίδοντας utils σε ένα προϊόν )

•Εξακολουθούμε να υποθέτουμε ότι οι άνθρωποι είναι ορθολογικοίκαι σε θέση να αποφασίσουν ποια προϊόντα προτιμούν

•Είναι σε θέση να επιλέξουν μεταξύ διαφόρων «πακέτων» αγαθών

•Είναι, επίσης, σε θέση να αποφασίσουν ότι υπάρχουν πακέτααγαθών ίσης προτίμησης (οπότε δεν επιθυμούν να επιλέξουνμεταξύ τους)

Καμπύλη αδιαφορίας

•Έχουμε συνδυασμούς προϊόντων μεταξύ τωνοποίων ο καταναλωτής είναι αδιάφορος (=αντλεί την ίδια ικανοποίηση)

•Πίνακας

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\g.jpg$

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\h.jpg$

Καμπύλη αδιαφορίας

•Καμπύλη αδιαφορίας : δείχνει πώς ταπροϊόντα μπορούν να υποκαταστήσουν τοένα το άλλο

•Η καμπύλη αδιαφορίας εκπροσωπεί τονοριακό λόγο υποκατάστασης μεταξύ τωνπροϊόντων (το «οριακό» αναφέρεται στηθυσία μιας μονάδας Χ ή μιας μονάδας Ψ καιτην υποκατάστασή της με το άλλο προϊόν)

Ιδιότητες των καμπυλών αδιαφορίας

•Η καθεμιά εκπροσωπεί ένα δεδομένο επίπεδοχρησιμότητας

•Όσο πιο μακριά βρισκόμαστε από την αρχή τωναξόνων, τόσο υψηλότερη είναι η χρησιμότητα

•Είναι κυρτές προς την αρχή των αξόνων

•Ποτέ δεν εφάπτονται ή τέμνονται

•Οι καμπύλες αδιαφορίας που εκπροσωπούνόλους τους δυνατούς συνδυασμούςδημιουργούν έναν χάρτη αδιαφορίας

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\h.jpg$

Γραμμή εισοδηματικού περιορισμού

•Παρατήρηση : Οποιαδήποτε ευθεία γραμμήενώνει δύο άκρα ενός διαγράμματος μαςδίδει αυτομάτως όλους τους διαφορετικούςσυνδυασμούς των ποσοτήτων που έχουμεαναγράψει στις 2 πλευρές του διαγράμματος

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\e.jpg$

Η γραμμή εισοδηματικού περιορισμούκαι οι καμπύλες αδιαφορίας

•Γνωρίζουμε :

1.Την αξία του προϋπολογισμού μας καιμπορούμε να την δείξουμε σε διάγραμμα

2.Ότι για να μεγιστοποιηθεί η ικανοποίηση τουκαταναλωτή πρέπει να αγορασθούνσυνδυασμοί προϊόντων που να ανήκουν στηνυψηλότερη δυνατή καμπύλη αδιαφορίας

•Συνδυάζοντας τις 2 αυτές προτάσεις στο ίδιοδιάγραμμα, μπορούμε να βγάλουμεσυμπεράσματα

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\k.jpg$

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\k.jpg$

Το αποτέλεσμα των μεταβολών στοεισόδημα

•Συμπεράσματα :

1.Αύξηση του εισοδήματος απαιτεί νέα γραμμήεισοδηματικού περιορισμού

2.Μείωση του εισοδήματος απαιτεί νέα γραμμήεισοδηματικού περιορισμού παράλληλη και προς τααριστερά της αρχικής

3.Όσο πιο μακριά βρίσκεται η γραμμή εισοδηματικούπεριορισμού από την αρχή των αξόνων, τόσομεγαλύτερος ο προϋπολογισμός που εκφράζει

4.Όσο πιο κοντά βρίσκεται η γραμμή εισοδηματικούπεριορισμού στην αρχή των αξόνων, τόσο μικρότερος οπρουπολογισμός που εκφράζει

Το αποτέλεσμα των μεταβολών τηςτιμής των προϊόντων

•Αν η τιμή ενός αγαθού αυξηθεί, τότε οκαταναλωτής, με τον ίδιο προϋπολογισμό,μπορεί να αγοράσει μικρότερη ποσότητααυτού του αγαθού

•Ισχύει, ασφαλώς, και το αντίστροφο

•Άρα, οι αυξήσεις και οι μειώσεις στις τιμέςτων αγαθών μπορεί να έχουν το ίδιοαποτέλεσμα με την αύξηση ή μείωση τουπροϋπολογισμού

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\k.jpg$

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\k.jpg$

Παράδειγμα

$C:\Users\Βασίλης\Pictures\k.jpg$