Αλφαβητισμός, εκπαίδευση καιαγωγή στα μέσα επικοινωνίας:Ορισμοί και διευκρινίσειςΑλφαβητισμός, εκπαίδευση καιαγωγή στα μέσα επικοινωνίας:Ορισμοί και διευκρινίσεις
Μπετίνα ΝτάβουΜπετίνα Ντάβου
Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΠανεπιστήμιο Αθηνών
οπτικοακουστικός αλφαβητισμόςοπτικοακουστικός αλφαβητισμός
κινηματογραφικός αλφαβητισμόςκινηματογραφικός αλφαβητισμός
τηλεοπτική αγωγήτηλεοπτική αγωγή
ψηφιακός αλφαβητισμόςψηφιακός αλφαβητισμός
πληροφοριακός αλφαβητισμόςπληροφοριακός αλφαβητισμός
διαδικτυακός αλφαβητισμόςδιαδικτυακός αλφαβητισμός
Τρεις μορφές «επίδρασης»:Τρεις μορφές «επίδρασης»:
Βραχυπρόθεσμη (οξεία)Βραχυπρόθεσμη (οξεία)
Μεσοπρόθεσμη (αναστοχαστική)Μεσοπρόθεσμη (αναστοχαστική)
Μακροπρόθεσμη (ενσταλακτική)Μακροπρόθεσμη (ενσταλακτική)
1. Βραχυπρόθεσμη επίδραση:1. Βραχυπρόθεσμη επίδραση:
Εξαιτίας της αμεσότητας και της συγκίνησης πουμπορεί να προκαλέσει μια δραματοποιημένηαφήγηση (οποιουδήποτε είδους)Εξαιτίας της αμεσότητας και της συγκίνησης πουμπορεί να προκαλέσει μια δραματοποιημένηαφήγηση (οποιουδήποτε είδους)
Πρόσκαιρη διατάραξη της σχέσης του ατόμου μετην τρέχουσα πραγματικότηταΠρόσκαιρη διατάραξη της σχέσης του ατόμου μετην τρέχουσα πραγματικότητα
Επίδραση ισχυρή και οξεία, που δεν αλλάζειαπαραιτήτως τις αναπαραστάσεις ή τιςσυμπεριφορέςΕπίδραση ισχυρή και οξεία, που δεν αλλάζειαπαραιτήτως τις αναπαραστάσεις ή τιςσυμπεριφορές
Δρα κυρίως στο επίπεδο της διάθεσηςΔρα κυρίως στο επίπεδο της διάθεσης
2. Μεσοπρόθεσμη επίδραση:2. Μεσοπρόθεσμη επίδραση:
Αναστοχαστική επεξεργασία των γεγονότων(πληροφοριών) σε δεύτερο χρόνο (εάν υπάρχειχρόνος ..)Αναστοχαστική επεξεργασία των γεγονότων(πληροφοριών) σε δεύτερο χρόνο (εάν υπάρχειχρόνος ..)
Το άτομο αναπλάθει τις πληροφορίες βάσειγνώσεων και αξιών για να τις εντάξει σε μιαενιαία αφήγηση του κόσμουΤο άτομο αναπλάθει τις πληροφορίες βάσειγνώσεων και αξιών για να τις εντάξει σε μιαενιαία αφήγηση του κόσμου
Ελλείψει χρόνου και εξαιτίας τηςαποσπασματικότητας, δρα κυρίως σε επίπεδομεταγνώσης (ημιμάθεια ή αίσθηση άγνοιας).Ελλείψει χρόνου και εξαιτίας τηςαποσπασματικότητας, δρα κυρίως σε επίπεδομεταγνώσης (ημιμάθεια ή αίσθηση άγνοιας).
Εξαρτάται από την ατομική βάση των γνώσεωνκαι των αξιώνΕξαρτάται από την ατομική βάση των γνώσεωνκαι των αξιών
3. Μακροπρόθεσμη επίδραση:3. Μακροπρόθεσμη επίδραση:
Σταδιακή ενστάλαξη στάσεων και αξιών σεεπίπεδο μη συνειδητό (π.χ. αισθητική κάθαρση,απευαισθητοποίηση απέναντι στη βία,«zapping»-καταναλωτικός κυνισμός)Σταδιακή ενστάλαξη στάσεων και αξιών σεεπίπεδο μη συνειδητό (π.χ. αισθητική κάθαρση,απευαισθητοποίηση απέναντι στη βία,«zapping»-καταναλωτικός κυνισμός)
Στο επίπεδο της κοινωνίας τόσο όσο και τουατόμου και του ατόμου (επηρεάζει όλες τιςμορφές αναπαράστασης)Στο επίπεδο της κοινωνίας τόσο όσο και τουατόμου και του ατόμου (επηρεάζει όλες τιςμορφές αναπαράστασης)
Επίδραση σταδιακή και γι’ αυτό αθέατη καιδύσκολα μετρήσιμηΕπίδραση σταδιακή και γι’ αυτό αθέατη καιδύσκολα μετρήσιμη
Οι επιδράσεις αυτές αφορούν Οι επιδράσεις αυτές αφορούν
τόσο τους ενηλίκους τόσο τους ενηλίκους
όσο και τα παιδιά όσο και τα παιδιά
Εκπαίδευση ή αγωγή ή αλφαβητισμόςστα μέσα είναι:Εκπαίδευση ή αγωγή ή αλφαβητισμόςστα μέσα είναι:
Η ικανότητα να προσπελαύνονται, να αναλύονται και ναεπικοινωνούνται τα μηνύματα που διακινούνται από ταμέσα (Rubin, 1998).Η ικανότητα να προσπελαύνονται, να αναλύονται και ναεπικοινωνούνται τα μηνύματα που διακινούνται από ταμέσα (Rubin, 1998).
Οι γνώσεις για την λειτουργία και την επίδραση τωνμέσων στην κοινωνία (Messaris, 1998).Οι γνώσεις για την λειτουργία και την επίδραση τωνμέσων στην κοινωνία (Messaris, 1998).
Η κατανόηση των πολιτισμικών, οικονομικών, πολιτικώνκαι τεχνολογικών επιδράσεων στη δημιουργία,παραγωγή και μετάδοση των μηνυμάτων (Lewis &Jhally, 1998).Η κατανόηση των πολιτισμικών, οικονομικών, πολιτικώνκαι τεχνολογικών επιδράσεων στη δημιουργία,παραγωγή και μετάδοση των μηνυμάτων (Lewis &Jhally, 1998).
Η γνώση των τυπικών χαρακτηριστικών των μέσων, ηκριτική επεξεργασία του περιεχομένου τους και ησύγκρισή τους με την εξωτερική πραγματικότητα(Buckingham, 1998, Brown, 1998).Η γνώση των τυπικών χαρακτηριστικών των μέσων, ηκριτική επεξεργασία του περιεχομένου τους και ησύγκρισή τους με την εξωτερική πραγματικότητα(Buckingham, 1998, Brown, 1998).
Δύο ευρείες προσεγγίσεις:Δύο ευρείες προσεγγίσεις:
(α) (Αλφαβητισμός): βασίζεται στηδιδασκαλία στοιχειωδών κωδίκων καιανάπτυξης δεξιοτήτων(α) (Αλφαβητισμός): βασίζεται στηδιδασκαλία στοιχειωδών κωδίκων καιανάπτυξης δεξιοτήτων
(β) (Εκπαίδευση): βασίζεται σεκοινωνιολογικές κριτικές προσεγγίσειςπερί της κουλτούρας και της ιδεολογίαςτων μέσων(β) (Εκπαίδευση): βασίζεται σεκοινωνιολογικές κριτικές προσεγγίσειςπερί της κουλτούρας και της ιδεολογίαςτων μέσων
(Buckingham, 2007)(Buckingham, 2007)
Κοινοί βασικοί στόχοι όλων τωνπροσεγγίσεων:Κοινοί βασικοί στόχοι όλων τωνπροσεγγίσεων:
Η κατανόηση της σχέσης των παιδιών μετα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης(μέσω της κατανόησης της δικής μαςσχέσης με τα μέσα).Η κατανόηση της σχέσης των παιδιών μετα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης(μέσω της κατανόησης της δικής μαςσχέσης με τα μέσα).
Η ανάπτυξη και διδασκαλία της κριτικήςστάσης απέναντι στα μέσα, τις χρήσειςκαι τα περιεχόμενά τους.Η ανάπτυξη και διδασκαλία της κριτικήςστάσης απέναντι στα μέσα, τις χρήσειςκαι τα περιεχόμενά τους.
Τι εννοούμε λέγοντας «μέσο»:Τι εννοούμε λέγοντας «μέσο»:
Όλα τα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης,ατομικά και μαζικά, από τις εφημερίδες καιτα βιβλία έως το κινητό τηλέφωνο και τοδιαδίκτυο, καθώς και τις λειτουργίες και ταπεριεχόμενά τους. Όλα τα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης,ατομικά και μαζικά, από τις εφημερίδες καιτα βιβλία έως το κινητό τηλέφωνο και τοδιαδίκτυο, καθώς και τις λειτουργίες και ταπεριεχόμενά τους.
Δηλαδή:Δηλαδή:
Οτιδήποτε διαμεσολαβεί την άμεσηδιαπροσωπική επικοινωνία και ενημέρωση Οτιδήποτε διαμεσολαβεί την άμεσηδιαπροσωπική επικοινωνία και ενημέρωση
Τι εννοούμε λέγοντας «σχέση»:Τι εννοούμε λέγοντας «σχέση»:
Κάθε δεσμό συνάφειας με κάποιο μέσο (μετις λειτουργίες και με τα περιεχόμενά του)Κάθε δεσμό συνάφειας με κάποιο μέσο (μετις λειτουργίες και με τα περιεχόμενά του)
Κάθε μορφή επαφής και επικοινωνίας μετο μέσο και διαμέσου του μέσουΚάθε μορφή επαφής και επικοινωνίας μετο μέσο και διαμέσου του μέσου
Τις συνακόλουθες συναισθηματικές,γνωσιακές και κοινωνικές επενδύσεις καιεξαρτήσεις που αναπτύσσονται στοπλαίσιο κάθε σχέσηςΤις συνακόλουθες συναισθηματικές,γνωσιακές και κοινωνικές επενδύσεις καιεξαρτήσεις που αναπτύσσονται στοπλαίσιο κάθε σχέσης
Τι εννοούμε λέγοντας «κριτική στάση»:Τι εννοούμε λέγοντας «κριτική στάση»:
Στάση που βασίζεται στην αμφισβήτηση, τηδιαρκή και τεκμηριωμένη αξιολόγηση, τηνθετική και αρνητική αποτίμηση βάσει κριτηρίωνκαι το σχολιασμό. Στάση που βασίζεται στην αμφισβήτηση, τηδιαρκή και τεκμηριωμένη αξιολόγηση, τηνθετική και αρνητική αποτίμηση βάσει κριτηρίωνκαι το σχολιασμό.
Η καλλιέργειά της απαιτεί:Η καλλιέργειά της απαιτεί:
στοιχειώδη την απόσταση από το αντικείμενόστοιχειώδη την απόσταση από το αντικείμενό
γνώση αναφορικά με το αντικείμενογνώση αναφορικά με το αντικείμενο
δυνατότητες αυτοκριτικήςδυνατότητες αυτοκριτικής
Κοινές παραδοχές:Κοινές παραδοχές:
1.Χρήση μαθητοκεντρικών τεχνικών και διαλεκτικούτύπου παιδαγωγικής.1.Χρήση μαθητοκεντρικών τεχνικών και διαλεκτικούτύπου παιδαγωγικής.
2.Ενσωμάτωση της λαϊκής κουλτούρας στο υλικό πουχρησιμοποιούμε.2.Ενσωμάτωση της λαϊκής κουλτούρας στο υλικό πουχρησιμοποιούμε.
3.Ισχυροποίηση και αξιοποίηση της μηδιαμεσολαβημένης επικοινωνίας και εμπειρίας.3.Ισχυροποίηση και αξιοποίηση της μηδιαμεσολαβημένης επικοινωνίας και εμπειρίας.
4.Η εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας εκτός απόεξειδικευμένο αντικείμενο είναι μια στάση απέναντιστη μάθηση που χρειάζεται να διατρέχει ολόκληροτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Είναι ένα κίνημα για τηγνώση.4.Η εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας εκτός απόεξειδικευμένο αντικείμενο είναι μια στάση απέναντιστη μάθηση που χρειάζεται να διατρέχει ολόκληροτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Είναι ένα κίνημα για τηγνώση.
5.Προσαρμογή των παρεμβάσεων στις ανάγκες τιςπολιτισμικής ομάδας στην οποία εφαρμόζονται.5.Προσαρμογή των παρεμβάσεων στις ανάγκες τιςπολιτισμικής ομάδας στην οποία εφαρμόζονται.