Εισαγωγή στη Γλωσσολογία
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία - Μέρος Α’
Γεώργιος Μικρός
Φιλοσοφική Σχολή
Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
2
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Ορισμοί γλώσσας (1)
Ο Lyons (1981: 3-8) δίνει μια σειρά από ορισμούς γνωστώνγλωσσολόγων ως απάντηση στο ερώτημα τι είναι γλώσσα τουςοποίους αξίζει να παραθέσουμε για να δούμε τουςδιαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε νααντιμετωπίσουμε τη καθημερινή μας γλωσσική εμπειρία:
•Γλώσσα είναι αποκλειστικά ανθρώπινος και μη ενστικτώδηςμέθοδος επικοινωνίας ιδεών, συναισθημάτων και επιθυμιώνμέσω της συνειδητής παραγωγής συμβόλων (Sapir 1921: 8).
•Γλώσσα είναι ένα σύστημα αυθαίρετων φωνητικώνσυμβόλων βάσει των οποίων μια κοινωνική ομάδασυνεργάζεται (Βloch & Trager 1942: 5).
3
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Ορισμοί γλώσσας (2)
•Γλώσσα είναι ο θεσμός όπου οι άνθρωποι επικοινωνούν καιαλληλεπιδρούν μεταξύ τους βάσει αυθαίρετων ακουστικώνσυμβόλων τα οποία έχουν συνηθίσει να χρησιμοποιούν (Hall1968: 158).
•Γλώσσα είναι ένα σύνολο προτάσεων η κάθε μια μεπεπερασμένο μέγεθος και κατασκευασμένη απόπεπερασμένο σύνολο στοιχείων (Chomsky 1957: 13).
4
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
ΓεωγραφικήΠεριοχή
Αριθμόςγλωσσών
%
ΑριθμόςΟμιλητών
%
Αφρική
2.146
30,2
789.138.977
12,7
Αμερική
1.060
14,9
51.109.910
0,8
Ασία
2.304
32,4
3.742.996.641
60
Ευρώπη
284
4
1.646.624.761
26,4
Ειρηνικός
1.311
18,5
6.551.278
0,1
Σύνολο
7.105
100
6.236.421.567
100
5
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Κατανομή ομιλητών και αριθμούγλωσσών
6
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γλωσσική «υγεία»
Γλωσσική«υγεία»
Απόλυτοςαριθμόςομιλητών
Διαγενεακήμετάδοση τηςγλώσσας
Στάση τωνμελών τηςγλωσσικήςκοινότηταςαπέναντι στηγλώσσα τους
Αλλαγές σταπεδία χρήσηςτης γλώσσας
Θεσμικές καικυβερνητικέςστάσειςαπέναντι στηνεπίσημη χρήσητης γλώσσας
Είδος καιποιότητας τηςγλωσσικήςκαταγραφής
Ανταπόκριση σενέα πεδία καιμέσα
Διαθεσιμότηταυλικού γιαγλωσσικήεκμάθηση καιεγγραμματισμό
Αναλογία τωνομιλητών προςτον γενικόπληθυσμό
7
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Τουλάχιστον οι μισέςγλώσσες (3.500) απόαυτές που μιλιούνταισήμερα θαεξαφανιστούν στοτέλος του αιώνα.
Γλώσσες υπό εξαφάνιση
8
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Άτλας γλωσσών σε κίνδυνο
9
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γενικές αρχές (1)
Γενίκευση: Όλες οι γλώσσες έχουν γραμματική
•Η έλλειψη γραπτού κώδικα σε μια γλώσσα δεν συνεπάγεταιέλλειψη γραμματικής δομής
Ισότητα: Όλες οι γραμματικές είναι ίσες
•Δεν υπάρχουν «πρωτόγονες» και «εξελιγμένες» γλώσσες!Όλες οι γραμματικές λένε στους ομιλητές πώς πρέπει ναδιαμορφώσουν τα πρωτογενή γλωσσικά δεδομένα για ναπαραχθεί μήνυμα με συγκεκριμένη σημασία.
•Η γλωσσολογία είναι περιγραφική και όχι ρυθμιστική.
Καθολικότητα: Οι γραμματικές μοιάζουν σε ορισμένες βασικέςπαραμέτρους
•Όλες οι γλώσσες έχουν περισσότερα σύμφωνα από φωνήεντα
•Όλες οι γλώσσες έχουν έρρινα σύμφωνα.
10
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γενικές αρχές (2)
Μεταβλητότητα: Όλες οι γραμματικές αλλάζουν στον χρόνο
•Η γλωσσική αλλαγή δεν είναι «εξέλιξη» ούτε «φθορά».
Υποσυνειδητότητα: Η γραμματική γνώση είναι υποσυνείδητη
•Η γλωσσική γνώση διαφέρει από αυτή της αριθμητικής και τωνάλλων γνωστικών αντικειμένων που διδασκόμαστε στο σχολείο.
•Είναι υποσυνείδητη και δεν είναι προσβάσιμη μέσωενδοσκόπησης (δεν μπορείτε να κατανοήσετε την λειτουργία τηςαπλά σκεπτόμενοι για αυτήν).
11
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση (1)
•Οι πρώτες μορφές γλωσσολογικής δραστηριότητας έχουνκαταγραφεί στην Ινδία την εποχή του Σιδήρου. Τα Pratishakhyas(από τον 8ο αιώνα π.Χ.) αποτελούν μία πρωτο-γλωσσολογική adhoc συλλογή παρατηρήσεων σχετικών με την φωνητική τωνΒεδικών ύμνων. Η συστηματική μελέτη αυτών των κειμένωνοδήγησε στην πρώτη περιγραφική γραμματική που διασώζεταιμέχρι σήμερα και ανήκει στον Pāṇini (520 – 460 π.Χ.). Ο Pāṇiniσχηματίζει περίπου 4000 κανόνες που συνιστούν την πρώτηγραμματική των Σανσκριτικών. Η προσέγγιση του είναι ιδιαίτερααναλυτική και χρησιμοποιεί έννοιες όπως φώνημα, μόρφημα καιρίζα.
12
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση (2)
•Η γλωσσολογία ως συστηματική επιστήμη έχει τις ρίζες της στηνΑρχαία Ελλάδα. Ο Πλάτωνας ήταν ο πρώτος αρχαίος Έλληναςφιλόσοφος που μέσα από τον διάλογο του Κρατύλος έθιξε τοθέμα της προέλευσης της γλώσσας καθώς και της υφής τηςσημασίας των λέξεων.
•Στη συνέχεια οι στωικοί φιλόσοφοι έστρεψαν τονπροβληματισμό γύρω από τη φύση της γλώσσας και καθιέρωσανβασικές διακρίσεις όπως τα μέρη του λόγου και τα διαφορετικάκλιτικά παραδείγματα των λέξεων (ή κλίσεις) με αποκορύφωματην συγγραφή της πρώτης γραμματικής των Ελληνικών από τονΔιονύσιο τον Θράκα στα 100 π.Χ.
13
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση (3)
•Η γραμματική περιγραφή εξελίχθηκε περαιτέρω στουςΡωμαϊκούς χρόνους κατά τους οποίους είχαμε τη συγγραφήπολλών γραμματικών της Λατινικής. Τα χρόνια της Αναγέννησηςχαρακτηρίζονται από άνθηση των μελετών των Ευρωπαϊκώνγλωσσών (οι πρώτες γραμματικές των Ιταλικών και τωνΙσπανικών χρονολογούνται τον 15ο αιώνα).
14
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση (4)
Τέλος, από τον 18ο αιώνα άρχισε να γίνεται συστηματικήσυγκριτική ανάλυση των γλωσσικών συστημάτων της Ελληνικής,Λατινικής και Σανσκριτικής οδηγώντας τους φιλολόγους της εποχήςστις πρώτες υποθέσεις περί ιστορικής συγγένειας των παραπάνωγλωσσών. Αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη της Ινδοευρωπαϊκήςγλωσσολογίας η οποία βασίστηκε στη συγκριτική ιστορική εξέτασητων ευρωπαϊκών γλωσσών και της αρχαίας Ινδικής για νακαταλήξει στο ότι υπάρχει ένας κοινός γλωσσικός πρόγονος, ηΙνδοευρωπαϊκή γλώσσα.
15
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Προτεραιότητα του προφορικούλόγου (1)
•Ο άνθρωπος πρώτα μαθαίνει να μιλάει και ύστερα να γράφει (αντο πετύχει ποτέ αυτό...)
•Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μιλάνε περισσότερο από όσο γράφουν.
•Η θεματολογία του προφορικού λόγου είναι πολύ πιοδιευρυμένη από αυτή του γραπτού.
•Η γραφή είναι σχετικά πρόσφατη εφεύρεση (λίγες χιλιάδεςχρόνια) και εμφανίστηκε σε σχετικά λίγα μέρη του κόσμου(Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Ελλάδα, Κίνα).
16
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Προτεραιότητα του προφορικούλόγου (2)
•Υπάρχουν ακόμα και σήμερα ποσοστά αναλφάβητων (τόσο στηνΕλλάδα [9%] όσο και στον υπόλοιπο κόσμο – π.χ. Αφγανιστάν[72%]). Επίσης οι περισσότερες γλωσσικές κοινότητες δεν έχουναναπτύξει γραφή (μια πρόχειρη εκτίμηση είναι τα 2/3 όλων τωνγλωσσών). Ωστόσο, οι ομιλητές αυτών των γλωσσών δεν έχουνκάποιο πρόβλημα επικοινωνίας ούτε παρουσιάζουν μειωμένεςγνωσιακές ικανότητες.
•Η γραφή στις περισσότερες περιπτώσεις προσπαθεί νααποδώσει (αν και με ατέλειες) την προφορική δομή τηςγλώσσας.
17
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Friedrich Wilhelm Christian KarlFerdinand Freiherr von Humboldt (22/06/1767 – 8/04/ 1835) ήταν Γερμανόςφιλόσοφος, κυβερνητικός υπάλληλος,διπλωμάτης και ιδρυτής του HumboldtUniversität.
Θεωρείται ένας από τουςσημαντικότερους γλωσσολόγους μεσημαντική συνεισφορά στην φιλοσοφίατης γλώσσας και την θεωρία και τηνπρακτική της εκπαίδευσης. Ειδικότερα,έχει ευρύτερα αναγνωριστεί ως ο ιδρυτήςτου Πρωσικού εκπαιδευτικούσυστήματος το οποίο αποτέλεσε μοντέλογια τα εκπαιδευτικά συστήματα χωρώνόπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.
Wilhelm von Humboldt (1767-1835)
18
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «ενέργεια ~ έργον» (1)
•Σύμφωνα με τον Humboldt το σημαντικότερο κομμάτι στημελέτη μιας γλώσσας βρίσκεται στην διερεύνηση της ικανότηταςτου ανθρώπου να τη μαθαίνει. Αυτή η ικανότητα είναιδημιουργική, υπάρχει έμφυτη στον εγκέφαλο του ομιλητή καικαθιστά ικανό τον άνθρωπο να χρησιμοποιεί πεπερασμέναγλωσσικά μέσα για να παράγει απειρία γλωσσικών προϊόντων.Για τον Humboldt η γλωσσική ικανότητα είναι ενέργεια(erzeugung), δηλ. μια δυναμική διαδικασία μέσα από την οποίαο άνθρωπος παράγει και κατανοεί γλώσσα, ενώ παράλληλαμέσα από αυτή μπορεί να κατανοήσει τον περιβάλλοντα κόσμο.Η γλώσσα όντας ενέργεια δεν συσχετίζεται στατικά με ταστοιχεία της ανθρώπινης εμπειρίας, αλλά γίνεται το όργανομέσα από το οποίο αντιλαμβανόμαστε, ερμηνεύουμε καιαξιολογούμε την αντικειμενική πραγματικότητα. Στον αντίποδατης ενέργειας ο Humboldt θέτει το έργον (erzeugtes) πουαποτελεί το μέσο ανταλλαγής πληροφοριών γιαεπικοινωνιακούς σκοπούς.
19
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «ενέργεια ~ έργον»(2)
•Η ενεργειακή αυτή φύση της γλώσσας για να πραγματωθείπρέπει να μετουσιωθεί μέσα από συγκεκριμένες δομές. ΟHumboldt διέκρινε δύο δομές μέσα από τις οποίες η ενέργειατης γλώσσας λειτουργεί παραγωγικά και μετασχηματίζεται σελόγο:
–Η εσωτερική μορφή της γλώσσας (innere Sprachform) ηοποία βρίσκεται στη διάνοια των ανθρώπων καιπεριλαμβάνει τη σημασιολογική και γραμματική πλευρά τηςγλώσσας, καθώς και τους γενετικούς και συνδυαστικούςεκείνους μηχανισμούς που συνδέουν με τρόπο κατανοητό τιςεσωτερικές αναπαραστάσεις με αυτές του εξωτερικούκόσμου (Beaugrande 1991: 312).
–Η εξωτερική μορφή της γλώσσας (aussen Sprachform) ηοποία αποτελεί την φυσική υπόσταση της ομιλίας, τοπαραγόμενο προϊόν μετά από την διάχυση της ενέργειαςστην εσωτερική μορφή της γλώσσας.
20
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Ο Saussure θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονηςγλωσσολογίας. Γεννήθηκε στη Γενεύη το 1857και από μικρός έδειξε σημάδια εξαιρετικήςευφυΐας. Αφού σπούδασε για ένα χρόνοΛατινικά, Ελληνικά, Σανσκριτικά και μια σειράαπό διάφορα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο τηςΓενεύης, ξεκίνησε μεταπτυχιακή εργασία στοΠανεπιστήμιο του Leipzig το 1876.
Δύο χρόνια αργότερα στην ηλικία των 21δημοσίευσε ένα βιβλίο με τον τίτλο: Mémoiresur le système primitif des voyelles dans leslangues indo-européennes (Διατριβή στοπρωτογενές φωνηεντικό σύστημα τωνΙνδοευρωπαϊκών Γλωσσών).
Ferdinard de Saussure (1857-1913) (1)
21
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Μετά από αυτό σπούδασε για ένα χρόνο στοΒερολίνο όπου συνέγραψε διδακτορικήδιατριβή με θέμα την απόλυτη γενική τωνΣανσκριτικών. Εν συνεχεία επέστρεψε στοLeipzig όπου του απονεμήθηκε το διδακτορικότου το 1880. Σύντομα μετακόμισε στο Παρίσιόπου έδινε διαλέξεις για τα Γοτθικά και ταΑρχαία Γερμανικά, ενώ περιστασιακά δίδασκεκαι άλλα αντικείμενα. Δίδαξε συνολικά 11χρόνια στο Παρίσι και έπειτα επέστρεψε στηΓενεύη το 1891. Εκεί ο Saussure δίδαξεΣανσκριτικά και Ινδοευρωπαϊκά μέχρι το τέλοςτης ζωής του.
Ferdinard de Saussure (1857-1913) (2)
22
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Μόλις το 1907 ο Saussure ξεκίνησε ναδιδάσκει το μάθημα της ΓενικήςΓλωσσολογίας που συνολικά τοπρόσφερε για 3 φορές η διδασκαλία τουοποίου σταμάτησε το καλοκαίρι του1911. Πέθανε το 1913 στο Vufflens-le-Château της Ελβετίας.
Ferdinard de Saussure (1857-1913) (3)
23
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «λόγος ~ ομιλία» (1)
•Ο Saussure χρησιμοποίησε τον όρο λόγος (langue) για ναεκφράσει το γλωσσικό σύστημα που μοιράζονται μια κοινότηταομιλητών, το σύνολο των γλωσσικών συνηθειών που επιτρέπουνστον άνθρωπο να καταλαβαίνει και να γίνεται κατανοητός. Ηέννοια αυτή εκφράστηκε με τον ακόλουθο μαθηματικό τύπο:1+1+1+1+1= Ι. Η ερμηνεία αυτού του τύπου έγινε με μιαπαρομοίωση που αντιστοιχούσε την έννοια του λόγου με αυτήενός λεξικού. Ο λόγος είναι αποτυπωμένος στον εγκέφαλο τουκάθε ανθρώπου όπως ακριβώς είναι δυνατόν να υπάρχει έναλεξικό του οποίου ο καθένας να έχει ένα αντίγραφο.
24
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «λόγος ~ ομιλία» (2)
•Αντίθετα η ομιλία (parole) αποτελεί τη συγκεκριμένη πράξη τηςομιλίας σε πραγματικές περιστάσεις από ένα άτομο. Και εδώ οSaussure χρησιμοποίησε την ακόλουθη μαθηματική αναλογίαγια να εξηγήσει καλύτερα τη συγκεκριμένη έννοια:1+1’+1’’+1’’’+1’’’’. . . Η ομιλία είναι "ατομική" με την έννοια ότιείναι το μέρος της langage που εξωτερικεύεται κατά τηδιαδικασία της γλωσσικής ανταλλαγής μεταξύ των ατόμων. Ηατομικότητά της απαιτεί ένα ξεχωριστό κύκλωμα ομιλίας πουδεν αποτελεί μέρος του λόγου
25
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
ΛΟΓΟΣ
ΟΜΙΛΙΑ
Κοινωνικός
Ατομική
Συστηματικός
Μη συστηματική
Εσωτερικός
Εξωτερική
Χαρακτηριστικά της διάκρισης«λόγος ~ ομιλία» (1)
26
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά της διάκρισης«λόγος ~ ομιλία» (2)
•Ο λόγος είναι κοινωνικός με την έννοια ότι ανήκει στο σύνολοτων ατόμων που μιλάνε την ίδια γλώσσα. Όλοι οι ομιλητές μιαςγλώσσας κατέχουν το ίδιο σύστημα γραμματικών κανόνων πουτους επιτρέπει να παράγουν γλωσσικές εκφράσεις που είναιαμοιβαία κατανοητές. Αντίθετα η ομιλία είναι ατομική με τηνέννοια ότι αποτελεί έκφραση του αφηρημένου γραμματικούσυστήματος (λόγου) από έναν συγκεκριμένο ομιλητή κάθε φορά.
27
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά της διάκρισης«λόγος ~ ομιλία» (3)
•Ο λόγος είναι εσωτερικός με την έννοια ότι αποτελεί μια νοητικήπραγματικότητα. Η γνώση των γραμματικών κανόνων είναιυποσυνείδητη και επιτρέπει ακόμα και σε ανθρώπους που δενέχουν πάει σχολείο να μπορούν να μιλούν τη μητρική τουςγλώσσα δίχως προβλήματα επικοινωνίας. Αντίθετα η ομιλίαείναι μια εξωτερική πραγματικότητα χρησιμοποιεί συγκεκριμέναόργανα του ανθρώπινου σώματος για να παραχθεί και ηεξωτερίκευσή της οδηγεί σε φυσικά φαινόμενα που μπορούν νακαταγραφούν από τις αισθήσεις μας (μπορούμε να ακούσουμετους ήχους προφέρει, ή να δούμε τα γράμματα που γράφει οσυνομιλητής μας).
28
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά της διάκρισης«λόγος ~ ομιλία» (4)
•Ο λόγος είναι συστηματικός με την έννοια ότι αποτελείται απόμια σειρά από γλωσσικά στοιχεία τα οποία έχουν συγκεκριμένεςλειτουργίες και σχετίζονται μεταξύ τους με συγκεκριμένο τρόπο.Αντίθετα, η ομιλία είναι α-συστηματική γιατί δεν αποτελείμέρος του συστήματος των γλωσσικών στοιχείων, αλλά απλήεξωτερίκευσή του.
29
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Το «σωσσυρικό παράδοξο» (1)
•Εξετάζοντας την έννοια του λόγου ο Labov (1971: 105)ανακαλύπτει αυτό που ονόμασε το “σωσσυρικό παράδοξο”(Saussurian paradox).
•Το παράδοξο έγκειται στο ότι για να μελετήσουμε την κοινωνικήπλευρά της γλώσσας θα πρέπει να βασιστούμε στην ατομικήενδοσκόπηση του καθενός, ενώ για να μελετήσουμε την ατομικήπλευρά της γλώσσας θα πρέπει να δειγματοληπτήσουμε τησυμπεριφορά ολόκληρου του πληθυσμού.
30
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Το «σωσσυρικό παράδοξο» (2)
•Εάν ο καθένας κατέχει τη γνώση της γλωσσικής δομής (λόγος)και το γραμματικό οικοδόμημα υπάρχει σε κάθε ανθρώπινοεγκέφαλο, τότε για να το αναλύσουμε και να περιγράψουμε τημορφή του θα μας αρκεί να ρωτήσουμε οποιοδήποτε άτομο ήακόμα και τους εαυτούς μας. Εάν όμως θέλουμε να συλλέξουμεδεδομένα ομιλίας (parole) και να εξετάσουμε τη γλωσσικήσυμπεριφορά του κάθε ατόμου τότε είναι απαραίτητο ναερευνήσουμε τη χρήση της γλώσσας μέσα στη κοινότητα, από τοσύνολο των ομιλητών.
31
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «μορφή ~ περιεχόμενο» (1)
•Η βασική λειτουργία της γλώσσας είναι η επικοινωνία μεταξύτων μελών μιας ομάδας ατόμων. Ωστόσο, αυτό δεν είναι εφικτόόταν τα μέλη αυτής της ομάδας δεν χρησιμοποιούν την ίδιαγλώσσα, δηλ. δεν μοιράζονται τις ίδιες συμβάσεις σχετικά με τοποιοι ήχοι σχετίζονται με ποιες σημασίες. Για να το καταλάβουμεκαλύτερα, ας σκεφτούμε τι ακριβώς συμβαίνει όταν ακούμεκάποιον να μιλάει μια ξένη γλώσσα. Αυτό που έρχεται στα αυτιάμας δεν είναι άλλο από μια συνεχόμενη ακολουθία ήχων πουπαράγονται από τα φωνητικά όργανα του συνομιλητή μας. Δενμπορούμε να την καταλάβουμε γιατί δεν ξέρουμε ποιεςακολουθίες ήχων αντιστοιχούν με ποιες σημασίες. Ένα από ταβασικότερα επομένως στοιχεία της γλώσσας είναι ότι διασυνδέεικάποιες συγκεκριμένες ακολουθίες ήχων με κάποιεςσυγκεκριμένες σημασίες.
32
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η διάκριση «μορφή ~ περιεχόμενο» (2)
•Η γνώση που έχει ο ομιλητής για το ποιοι ήχοι συνδυάζονται γιανα αποδώσουν μια συγκεκριμένη σημασία ονομάστηκε από τονSaussure μορφή (σημαίνον), ενώ η γνώση των σημασιών και τωνδιασυνδέσεων τους με τα πράγματα που ορίζουν ονομάστηκεπεριεχόμενο (σημαινόμενο).
•Η συνένωση της μορφής με το περιεχόμενο φτιάχνει αυτό πουονομάζεται γλωσσικό σημείο.
33
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά του γλωσσικούσημείου (1)
•Μοναδικότητα: Σύμφωνα με αυτήν την αρχή κάθε γλωσσικόσημείο είναι μοναδικό σε μια γλώσσα. Μοναδικό με την έννοιαότι δεν μπορούμε να βρούμε δύο διαφορετικά γλωσσικά σημείαπου να ταυτίζονται απόλυτα μεταξύ τους ως προς τη σημασίακαι τη μορφή. Αυτό που συνήθως βρίσκουμε είναι γλωσσικάσημεία που μοιάζουν στη σημασία και διαφέρουν στη μορφή(π.χ. οι λέξεις όμορφος ~ ωραίος, χονδρός ~ παχύς κ.ά.), ή τοαντίθετο δηλ. γλωσσικά σημεία που μοιάζουν στην μορφή καιδιαφέρουν στη σημασία (π.χ. οι λέξεις κάλλος ~ κάλος, πάλι ~πάλη κ.ά.).
34
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά του γλωσσικούσημείου (2)
•Συμβατικότητα: Η βασική αυτή αρχή πηγάζει από το γεγονός ότιμεταξύ της σημασίας και της μορφής δεν υπάρχει αιτιακή σχέση.Δηλ. το γεγονός ότι η λέξη βιβλίο αποτελείται από τηνακολουθία των συγκεκριμένους φωνημάτων v, i, v, l, i, o δενεπιβάλλεται από κάποια συγκεκριμένη αναγκαιότητα ή φυσικήσχέση. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και το γεγονός ότι διαφορετικέςγλώσσες επιλέγουν διαφορετικού τύπου ακολουθίες ήχων για νααντιπροσωπεύσουν τις ίδιες σημασίες. Έτσι στα Αγγλικάεπιλέγεται η ακολουθία b, u , k (book) ενώ στα Ισπανικά ηακολουθία l, i, b, r, o (libro).
35
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χαρακτηριστικά του γλωσσικούσημείου (3)
•Γραμμικότητα: Η ακουστική μορφή του γλωσσικού σημείουσχηματίζεται με τη γραμμική παράθεση φωνημάτων. Ηακολουθία αυτή είναι γραμμική και επεκτείνεται σε όλα ταεπίπεδα της γλωσσικής ιεραρχίας. Έτσι για να δημιουργηθούνλέξεις πρέπει να συνδυαστούν γραμμικά τα μορφήματα, ενώ γιανα δημιουργηθούν προτάσεις θα πρέπει να παρατεθούνγραμμικά οι λέξεις
36
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Λειτουργία του γλωσσικού σημείου
Σημασία - Σημαινόμενο
πλοίο
Μορφή - Σημαίνον
plio
Ε Σ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Η Π Λ Ε Υ Ρ Α
Αντικείμενο Αναφοράς
Φωνητική/ΓραφηματικήΠαραγωγή
Ε Ξ Ω Τ Ε Ρ Ι Κ Η Π Λ Ε Υ Ρ Α
Γ Λ Ω Σ Σ Ι Κ Ο
Σ Η Μ Ε Ι Ο
37
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Εσωτερική πλευρά του γλωσσικούσημείου (1)
•Σημασία: Είναι η γνώση που έχουμε στο νου μας για τοσυγκεκριμένο αντικείμενο (στο συγκεκριμένο παράδειγμα«πλοίο»). Η γνώση αυτή προέρχεται μέσα από την βιωματικήεμπειρία και την αλληλεπίδραση με τον εξωτερικό κόσμο και τααντικείμενα του.
38
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Εσωτερική πλευρά του γλωσσικούσημείου (2)
•Μορφή: Είναι η γνώση ότι η συγκεκριμένη ακολουθίαφωνημάτων (plio) στα Νέα Ελληνικά επενδύει τη σημασία«πλοίο». Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι η μορφήείναι και αυτή μια εσωτερική οντότητα. Είναι και αυτή μιαμορφή γνώσης και ακριβέστερα είναι η γνώση τηςακουστικής/γραφηματικής σύστασης μιας λέξης. Η μορφή στογλωσσικό σημείο δε σχετίζεται άμεσα με τους ήχους (ή ταγράμματα), αλλά αποτελεί προϋπόθεση για την ορθή παραγωγήκαι διάταξή τους έτσι ώστε να σχηματιστούνακουστικά/ορθογραφικά σωστές λέξεις.
39
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Εξωτερική πλευρά του γλωσσικούσημείου (1)
•Αντικείμενο αναφοράς: Αποτελεί την πραγματικότητα τηςοποίας τη σημασία κατέχουμε και θέλουμε να εκφράσουμεγλωσσικά. Αποτελεί αντικείμενο του εξωτερικού κόσμου μεσυγκεκριμένη ύλη και βρίσκεται σε άμεση σχέση με τη σημασία.
•Φωνητική/Γραφή: Κάθε φορά που θέλουμε να εκφράσουμε τησυγκεκριμένη σημασία ο εγκέφαλός μας δίνει εντολή σταφωνητικά μας όργανα και αυτά κινούνται κατά τέτοιο τρόπο πουπαράγονται διαδοχικά οι ήχοι p, l, i, o. Η παραγωγή ήχων, ηυλοποίηση δηλαδή της μορφής του γλωσσικού σημείου αποτελείτην φωνητική υπόσταση της γλώσσας και μαζί με το αντικείμενοαναφοράς αποτελούν την εξωτερική πλευρά του γλωσσικούσημείου.
40
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Εξωτερική πλευρά του γλωσσικούσημείου (2)
•Η πραγμάτωση της μορφής δεν είναι υποχρεωτικό να πάρειπάντα τη μορφή παραγωγής ήχων. Η υλοποίησή της μπορεί ναγίνει και μέσα από τη γραφή. Οι κινήσεις που κάνει το χέρι ότανγράφει είναι αντίστοιχες με αυτές που κάνουν τα φωνητικάόργανα όταν προφέρουν με την έννοια ότι και στις δύοπεριπτώσεις εξωτερικεύεται η γνώση του πως θα πρέπει να είναιη ακουστική ή η γραπτή εικόνα μιας λέξης. Ο σωστόςσυνδυασμός φωνημάτων ή γραμμάτων οδηγεί στην επιτυχημένηδόμηση της εξωτερικής πλευράς του γλωσσικού σημείου.
41
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γλωσσικές λειτουργίες (1)
•Επικοινωνιακή λειτουργία (communicative function): Μέσωαυτής η γλώσσα χρησιμοποιείται ως βασικό επικοινωνιακόόργανο μεταξύ των ανθρώπων και γίνεται διακινητήςμηνυμάτων με συγκεκριμένο νοηματικά περιεχόμενο πουαποκωδικοποιείται με βάση συμβάσεις κοινά αποδεκτές στηγλωσσική κοινότητα.
•Συναισθηματική λειτουργία (emotive function): Η γλώσσαπολλές φορές χρησιμοποιείται για την εξωτερίκευσησυναισθηματικών καταστάσεων (π.χ. ο θυμός μπορεί ναεκφραστεί μέσα από συγκεκριμένη γλωσσική συμπεριφορά σεδιαφορετικά επίπεδα. Στο επίπεδο της φωνητικής με τηναύξηση της έντασης της φωνής μας, στο επίπεδο τουλεξιλογίου με την επιλογή συγκεκριμένων λεξικών τύπων μεαρνητική σημασία κ.ο.κ.)
42
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γλωσσικές λειτουργίες (2)
•Λειτουργία κοινωνικής αλληλεπίδρασης (social interactionfunction): Η γλώσσα χρησιμοποιείται πολλές φορές για ναδιατηρήσει μια κοινωνική επαφή ή να σηματοδοτήσει μιασυγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας. Οι χαιρετισμοί (π.χ.καλημέρα, καληνύχτα), οι ευχές (χρόνια πολλά, και του χρόνου)και οι στερεοποιημένες εκφράσεις (Χριστός και Παναγία, με τιςυγείες σας) χρησιμοποιούνται τις περισσότερες φορές όχι γιατο μήνυμα που φέρουν αλλά για την κοινωνική σύμβαση πουεξυπηρετούν.
43
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γλωσσικές λειτουργίες (3)
•Φωνητική λειτουργία (phonetic function): Πολλές φορές σεστιχάκια παιδικών τραγουδιών παρατηρούμε την χρήση λέξεωνπου δεν έχουν καμία σημασία αλλά χρησιμοποιούνταιαποκλειστικά για την ρυθμική τους αίσθηση (θυμηθείτε τοτραγουδάκι Α μπε μπα μπλομ). Σε αυτή τη λειτουργίαστηρίχθηκαν και ορισμένα λογοτεχνικά κινήματα όπως οΛετρισμός τα οποία παρήγαγαν ποιήματα με "λέξεις" που δενείχαν καμμία ιδιαίτερη σημασία, αλλά προκαλούσαν ηχητικήεντύπωση όμοια με αυτή που παίρνουμε από μια λέξη πουσυνδέεται με κάποια συγκεκριμένη σημασία. Για τοσυγκεκριμένο λογοτεχνικό κίνημα, την φωνητική αξιοποίησητων γλωσσικών στοιχείων και συγκεκριμένα παραδείγματα σεελληνικά ποιήματα διαβάστε από το ΘΓ το υποκεφάλαιο 4.3.6.
44
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γλωσσικές λειτουργίες (4)
•Θρησκευτική - μαγική λειτουργία (religious – magicalfunction): Η γλώσσα χρησιμοποιείται από όλες τιςθρησκευτικές παραδόσεις ως μέσο επίκλησης και ελέγχου τωνυπερφυσικών οντοτήτων που πρεσβεύουν αυτές (γιαπαράδειγμα τη στιγμή της Χριστιανικής Θείας Λειτουργίαςκατά την οποία λέγεται το Τούτο εστί το σώμα μου … ο άρτοςκαι το κρασί μετουσιώνεται σε θεία κοινωνία).
45
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σχηματική αναπαράσταση τηςεπικοινωνίας
ΟΜΙΛΗΤΗΣ
ΚΩΔΙΚΟ-ΠΟΙΗΣΗ
ΑΠΟΚΩΔΙ-ΚΟΠΟΙΗΣΗ
ΜΗΝΥΜΑ
ΚΩΔΙΚΑΣ
ΑΚΡΟΑΤΗΣ
ΜΕΣΟ
46
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Συντελεστές γλωσσικής επικοινωνίας (1)
•Ομιλητής – Ακροατής (Ο-Α): Η βασική επικοινωνιακή δομήπεριλαμβάνει τα άτομα που θα επικοινωνήσουν μεταξύ τουςκαι εδώ για λόγους απλούστευσης θα ονομαστούν Ομιλητήςκαι Ακροατής. Ο πρώτος παράγει το μήνυμα και ο δεύτερος τοδέχεται.
•Μήνυμα: Είναι κάθε είδους πληροφορία που θέλει ναμεταβιβάσει ο Ο στον Α.
47
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Συντελεστές γλωσσικής επικοινωνίας (2)
•Γλωσσικός κώδικας: Περιλαμβάνει το συσχετισμό της σημασίαςτων λέξεων με τη μορφή τους (ακουστική ή ορθογραφική) καθώςκαι τους κανόνες που χρειάζονται ώστε οι λέξεις νασυνδυαστούν έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια πρόταση μεολοκληρωμένο νόημα. Για να γίνει επιτυχής η μετάδοση ενόςμηνύματος μεταξύ Ο – Α θα πρέπει απαραίτητα και οι δύο ναμοιράζονται τον ίδιο γλωσσικό κώδικα.
•Κωδικοποίηση: Είναι η διαδικασία κατά την οποία η σημασίατου μηνύματος που θέλουμε να μεταφέρουμε στον ακροατή μας"ντύνεται" με συγκεκριμένη μορφή (π.χ. ήχους) που μπαίνουν σεσειρά με προκαθορισμένο τρόπο ακολουθώντας κανόνες. Ηκωδικοποίηση είναι στην ουσία η «μετάφραση» των σκέψεωνμας σε συγκεκριμένη γλωσσική έκφραση
48
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Συντελεστές γλωσσικής επικοινωνίας (3)
•Μέσο: Είναι ο δίαυλος μέσω του οποίου μεταφέρεται τοκωδικοποιημένο μήνυμα και μπορεί να είναι ο αέρας μέσω τουοποίου μεταφέρεται η ομιλία, το χαρτί μέσω του οποίουμεταφέρεται το κείμενο κ.ο.κ. Από τη στιγμή που ο αποδέκτηςτου μηνύματος το λάβει λειτουργεί αντίστροφα.
•Αποκωδικοποίηση: Είναι η αντίστροφη διαδικασία από τηνκωδικοποίηση. Ο Α λαμβάνει το κωδικοποιημένο μήνυμα καιχρησιμοποιεί τη γνώση του γλωσσικού του κώδικα για να τοαναλύσει και να το κατανοήσει.
49
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Noam Chomsky (1928~ )
50
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η αρχή της κατηγορικότητας
•Ως αρχή της γλωσσικής κατηγορικότητας μπορούμε νααναγνωρίσουμε την ίσως πιο πολυσυζητημένη θεωρητικήπεριγραφή του αντικειμένου της γλωσσολογίας από τονChomsky στο Aspects of the theory of syntax (1965: 3):
«Η γλωσσική θεωρία ασχολείται κυρίως με έναν ιδανικόομιλητή-ακροατή σε μια ολότελα ομοιογενή γλωσσικήκοινότητα, που γνωρίζει τη γλώσσα της τέλεια και είναιανεπηρέαστος από τέτοιες γραμματικά μη σχετικές συνθήκεςόπως περιορισμοί μνήμης, δυσκολίες συγκέντρωσης, αλλαγέςπροσοχής και ενδιαφέροντος και λάθη (τυχαία ήχαρακτηριστικά) όταν εφαρμόζει τη γνώση της γλώσσας τουστην πραγματική επιτέλεση (actual performance)».
51
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Noam Chomsky (1)
•Με τον όρο γλωσσική ικανότητα (linguistic competence)αναφέρεται στη γνώση που οι ομιλητές/ακροατές έχουν για τηγλώσσα τους, το σύστημα των κανόνων που έχουν αποκτήσειασυνείδητα έτσι ώστε να μπορούν να παράγουν και νακατανοούν άπειρο αριθμό σωστών προτάσεων και ταυτόχρονανα αναγνωρίζουν και να απορρίπτουν αυτές που δενανταποκρίνονται στο γραμματικό τους σύστημα. Αντίθετα μετον όρο γλωσσική επιτέλεση (performance) ορίστηκε “ηπραγματική χρήση της γλώσσας σε συγκεκριμένες καταστάσεις”(Chomsky 1965: 4) το σύνολο δηλ. των γλωσσικώνεκφωνημάτων που παράγονται από τον ομιλητήσυμπεριλαμβανομένων πιθανών λαθών, δισταγμών εκκίνησηςτης ομιλίας (false starts) και άλλων προβλημάτων που δενέχουν σχέση με το αφηρημένο σύστημα κανόνων, αλλά μπορείνα οφείλονται σε διάφορους μη γλωσσικούς παράγοντες(κούραση, εκνευρισμός, κ.ά).
52
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Noam Chomsky (2)
•Οι κανόνες στη γενετική - μετασχηματιστική γραμματικήαποτελούν ένα σύνολο τυπικών δηλώσεων αντιστοιχίας μεταξύγλωσσικών στοιχείων ή δομών που ορίζουν το πως θασυνθέσουμε ή θα αποκωδικοποιήσουμε άπειρες ορθέςπροτάσεις σε φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό καισημασιολογικό επίπεδο.
53
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η σύσταση της γλωσσικής ικανότητας (1)
•Η γλωσσική ικανότητα και επομένως η γνώση της γλώσσας,κατά τον Chomsky (1980), βασίζεται σε τρεις υποκατηγορίεςγνωστικών ικανοτήτων (βλ. σχήμα 3):
–γραμματική ικανότητα (grammatical competence): ηικανότητα του φυσικού ομιλητή να κατανοεί και νασυνδυάζει την μορφή (form) και τη σημασία (Chomsky 1980:59)
–πραγματολογική ικανότητα (pragmatic competence): ηγνώση του φυσικού ομιλητή των συμβάσεων που τουεπιτρέπουν να χρησιμοποιεί κατάλληλα την γλώσσαανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας. Με τα λόγια τουChomsky (1980: 224 - 225) “η πραγματολογική ικανότητατοποθετεί τη γλώσσα στο θεσμικό περιβάλλον της χρήσηςτης, συσχετίζοντας προθέσεις και σκοπούς με τα υπάρχονταγλωσσικά μέσα”.
54
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Η σύσταση της γλωσσικής ικανότητας (2)
–εννοιολογικό σύστημα (conceptual system): η ικανότητα τουφυσικού ομιλητή “να αντιλαμβάνεται , και να κατηγοριοποιείκαι να συμβολίζει, ακόμα και να συλλογίζεται με ένα βασικότρόπο” (Chomsky 1980: 55 κ.ε.). Αυτή η ικανότητα είναιπερισσότερο “πρωτόγονη” σε σχέση με τη γραμματικήικανότητα και δεν περιορίζεται στους ανθρώπους. Οσυνδυασμός, ωστόσο, της γραμματικής και εννοιολογικήςικανότητας είναι ο καθοριστικός παράγοντας της ανάπτυξηςστον άνθρωπο του πιο μοναδικού χαρακτηριστικού του, τηςελεύθερης σκέψης (Chomsky 1982: 20).
55
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Κριτήρια αξιολόγησης τωνγραμματικών στα πλαίσια της ΓΜΓ (1)
•Παρατηρητική Επάρκεια (Observational Adequacy): Η επάρκειαμιας γραμματικής σε αυτό το επίπεδο επιτυγχάνεται όταν ηγραμματική μπορεί να παράγει όλες τις προτάσεις ενός“σώματος κειμένου” (corpus), προβλέποντας ποιες από αυτέςείναι “γραμματικές” (βλ.σημ.16).
•Περιγραφική Επάρκεια (Descriptive Adequacy): Η επάρκεια μιαςγραμματικής σε αυτό το επίπεδο επιτυγχάνεται όταν ηγραμματική είναι ήδη παρατηρητικά επαρκής και επιπλέονμπορεί να περιγράψει την γλωσσική ικανότητα του ομιλητή,όπως αυτή μπορεί να προσεγγιστεί από τις γλωσσικές τουδιαισθήσεις.
56
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Κριτήρια αξιολόγησης τωνγραμματικών στα πλαίσια της ΓΜΓ (2)
•Ερμηνευτική Επάρκεια (Explanatory Adequacy): Η επάρκεια μιαςγραμματικής σε αυτό το επίπεδο επιτυγχάνεται όταν ηγραμματική είναι ήδη παρατηρητικά και περιγραφικά επαρκήςκαι επιπλέον μπορεί να επιλέξει μια περιγραφικά επαρκήγραμματική για κάθε φυσική γλώσσα βασιζόμενη σε καθολικέςαρχές.
57
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Ανάλυση σε άμεσα συστατικά
58
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γραμματική Φραστικής Δομής (1)
Η ανάλυση σε άμεσα συστατικά μάς επιτρέπει να αποτυπώσουμεστη συντακτική μας περιγραφή την ιεραρχική δομή που υφίσταταιμεταξύ των όρων μιας πρότασης, γεγονός που δεν ήταν εφικτό μεπαλαιότερες παραδοσιακές μεθόδους συντακτικής ανάλυσης. Έτσιέγινε εφικτό να τυποποιηθούν οι συντακτικές σχέσεις και ναοδηγηθούμε σε συμβολισμό που μπορεί να τις περιγράψει μεγενικότητα. Το αποτέλεσμα είναι η Γραμματική Φραστικής Δομής -ΓΦΔ (Phrase Structure Grammar). Τα κύρια χαρακτηριστικά μιαςΓΦΔ είναι:
1.Σύμβολα που αντιπροσωπεύουν τις γραμματικές κατηγορίεςτων λέξεων της πρότασης (Ο= ουσιαστικό, Ρ= ρήμα, Πρ=Πρόθεση Α= άρθρο κ.ο.κ).
59
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Γραμματική Φραστικής Δομής (2)
2.Σύμβολα που αντιπροσωπεύουν τις φράσεις της πρότασης(ΟΦ= ονοματική φράση, ΡΦ= ρηματική φράση, ΠρΦ=προθετική φράση κ.ο.κ.)
3.Σύμβολο που αντιπροσωπεύει την ίδια την πρόταση (Π).
•Κανόνες φραστικής δομής που καθορίζουν τον τρόπο με τονοποίο οι γραμματικές κατηγορίες πρέπει να συνδυαστούν για νασχηματίσουν φράσεις και συνακόλουθα τον τρόπο που οιφράσεις θα συνδυαστούν για να φτιάξουν την πρόταση. Δείγμακανόνων για την πρόταση που αναλύσαμε παραπάνω είναι οιπαρακάτω:(α) Π → ΟΦ + ΡΦ
(β) ΟΦ → Α + Ο
(γ) ΡΦ → Ρ + ΟΦ
60
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Επίλυση σημασιολογικών αμφισημιώνστη ΓΦΔ (1)
Π
ΟΦ
ΡΦ
Α
Ο
Ρ
ΟΦ
ΟΦ
ΠΡΦ
Ο
Γιάννης
χτύπησε
τον
Ο
ΟΦ
Πρ
Α
Ο
ληστή
με
το
Α
λοστό
61
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Επίλυση σημασιολογικών αμφισημιώνστη ΓΦΔ (2)
62
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Τα σημαντικότερα σημεία της ΓΜΓ (1)
Ο ίδιος ο Chomsky ανακεφαλαιώνοντας την πορεία της θεωρίαςτου τα τελευταία 30 χρόνια συνόψισε τα τρία βασικά ερωτήματακαι τις απαντήσεις της γενετικής - μετασχηματιστικής γραμματικήςσε αυτά στο παρακάτω απόσπασμα (Chomsky 1992: 22) :
Τι είναι η γνώση μιας γλώσσας; Απάντηση: γλώσσα είναι έναυπολογιστικό σύστημα, ένα σύστημα κάποιου είδους κανόνων.Η γνώση της γλώσσας είναι η γνώση αυτού του συστήματοςκανόνων.
Πώς κατακτάται η γλώσσα; Απάντηση: η αρχική κατάσταση τηςγλωσσικής δυνατότητας (language faculty) καθορίζει πιθανούςκανόνες και τρόπους αλληλεπίδρασης. Η γλώσσα προσκτάταιμέσω μιας διαδικασίας επιλογής του κατάλληλου συστήματοςκανόνων βάσει άμεσων στοιχείων. Η εμπειρία παράγει έναευρετήριο κανόνων διαμέσου του μηχανισμού γλωσσικήςπρόσκτησης της γλωσσικής δυνατότητας.
63
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Τα σημαντικότερα σημεία της ΓΜΓ (2)
Πώς χρησιμοποιείται η γλώσσα; Απάντηση: η χρήση τηςγλώσσας είναι συμπεριφορά που βασίζεται σε κανόνες (rule -governed behavior). Οι κανόνες διαμορφώνουν νοητικέςαναπαραστάσεις οι οποίες εισάγονται στην ομιλία και τηνκατανόησή μας. Μια πρόταση χωρίζεται και κατανοείται μέσωσυστηματικής αναζήτησης του συστήματος κανόνων της ενλόγω γλώσσας.
64
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Πρόσθετη βιβλιογραφία
•Ελληνική βιβλιογραφία
•Ηλεκτρονικές σημειώσεις
•Δικτυακοί τόποι
Τέλος
66
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Χρηματοδότηση
•Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο τουεκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
•Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών»έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικούυλικού.
•Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από τηνΕυρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούςπόρους.
Σημειώματα
68
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου
Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0.
69
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σημείωμα Αναφοράς
Copyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Γεώργιος Κ.Μικρός 2015. Γεώργιος Κ. Μικρός. «Εισαγωγή στη Γλωσσολογία.». Έκδοση:1.0. Αθήνα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:http://opencourses.uoa.gr/courses/ILL100.
70
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σημείωμα Αδειοδότησης
Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative CommonsΑναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, ΔιεθνήςΈκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματακ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τουςόρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων».
[1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/
Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση:
•που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, γιατο διανομέα του έργου και αδειοδόχο
•που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβασηστο έργο
•που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος(π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο
Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο γιαεμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
71
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Διατήρηση Σημειωμάτων
Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπεινα συμπεριλαμβάνει:
το Σημείωμα Αναφοράς
το Σημείωμα Αδειοδότησης
τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων
το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει)
μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
72
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία Α
Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων
Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων:
Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες
Εικόνα 1: Γλώσσες στον κόσμο, Copyright © 2015 SIL International,http://www.ethnologue.com/statistics
Εικόνα 2: Γλώσσες υπό εξαφάνιση, Copyright © UNESCO 1995-2010,http://www.unesco.org/culture/languages-atlas/en/atlasmap.html
Εικόνα 3: Άτλας γλωσσών σε κίνδυνο. Copyrighted.http://spirit16.blogspot.gr/2009/02/blog-post_311.html